SISTEM PADAN DAN HAD
UNIT 2
SISTEM PADAN DAN HAD
Tolok dalam sistem padan dan had
OBJEKTIF
Objektif am : Mempelajari, memahami dan
menggunakan sistem padan dan had serta kepentingan dalam proses pengeluaran.
Objektif khusus : Diakhir unit ini anda sepatutnya dapat
:-
1. Menyatakan tiga jenis utama padan
2. Menamakan jenis-jenis tolok had.
3. Menghuraikan penggunaan pelbagai jenis
tolok had.
4. Menyatakan kaedah pengujian permukaan
rata.
SISTEM PADAN DAN HAD
_____________________________________________________________________
|
|||
 |
|||
INPUT
2.1
Sistem Padan
2.1.1 Takrif dan tiga jenis utama padan
Ia adalah keadaan perhubungan diantara
bahagian-bahagian bahan kerja yang
dipasangkan atau dicantumkan
bersama-sama. Keadaan perhubungan ini
menentukan jenis padan, di mana ia
boleh di bahagikan kepada tiga :
a.
padan telusan
(kelegaan )
b.
padan peralihan
c.
padan terganggu
a.
Padan Telusan ( Kelegaan )
Ia
berlaku apabila kelegaan positif terjadi di antara had tinggi lubang dan had
rendah aci. Ia juga boleh dikatakan padan telusan berlaku apabila saiz aci
lebih kecil dari lubang. Ia digunakan apabila bahagian – bahagian yang dicantum
boleh bergerak dengan bebas dan senang. Ini boleh didapati pada sesendal dan
aci.
Bolt bahan
kerja
 |
Rajah 2.1
(Teknologi
Woksyop I & II -Abd.Rami Abdullah)
SISTEM PADAN DAN HAD
___________________________________________________________________
b.
Padan peralihan
Berlaku
apabila had tinggi aci sama dengan had rendah lubang atau sebaliknya. Padan ini
apabila dipasang adalah tidak longgar dan tidak pula ketat. Ini boleh didapati
pada ‘ bush ‘ dan aci.
 |
|
||||
|
||||
Rajah
2.2
(Teknologi Woksyop I &
II -Abd.Rami Abdullah)
c.
Padan terganggu
Berlaku
apabila kelegaan negatif terjadi di antara had tinggi aci dan had rendah
lubang. Ini boleh didapati pada bebola dan aci.
 |
Rajah
2.3
(Teknologi Woksyop I
& II -Abd.Rami Abdullah)
SISTEM PADAN DAN HAD
_____________________________________________________________________
2.1.2
Penggunaan sistem padan
i. Sistem padan pada asas aci
Ia adalah suatu sistem yang
berasaskan aci apabila aci menjadi alat tetap.
Berbagai-bagai padan boleh terjadi
dengan membeza – bezakan saiz aci itu.
 |
Rajah 2.4
(Teknologi Woksyop I &
II -Abd.Rami Abdullah)
ii. Sistem padan pada asas
lubang
Ia
adalah sistem yang berasaskan lubang
apabila lubang menjadi alat tetap
Dan berbagai-bagai padan boleh terjadi dengan membeza-bezakan
saiz
lubang itu.
 |
Rajah 2.5
(Teknologi Woksyop I & II -Abd.Rami Abdullah)
SISTEM PADAN DAN HAD
_____________________________________________________________________
2.2 Tolok Had
2.2.1
Pengenalan dan jenis tolok had
Tolok
had digunakan untuk menguji ketepatan ukuran sesuatu bahan kerja
dalam had-had yang telah ditentukan. Bahagian permukaan menolok bagi sesuatu tolok had itu mestilah
keras dan tahan haus supaya ketepatan saiznya tidak hilang atau berkurangan.
Bagi tolok angkup atau tolok snap , keluli tuang yang dikeraskan ( pada
permukaan menolok sahaja ) adalah sesuai. Bagi tolok palam , keluli aloi atau
keluli lembut yang di keraskan pada
bahagian kulit adalah memadai.
Dalam
kejuruteraan terdapat lima jenis tolok had iaitu :
a.
Tolok palam selinder
b.
Tolok angkup / tolok
snap
c.
Tolok palam dan
tolok cincin benang skru
d.
Tolok cincin
e.
Tolok palam tirus dan tolok cincin tirus
2.2.2
Penggunaan pelbagai jenis tolok had
a. Tolok palam selinder
Digunakan untuk menguji
atau memeriksa diameter dalam pada lubang
lurus. Kedua-dua hujung
tolok ditandakan go dan not go. Hujung go
boleh memasuki lubang
kerana dibuat dengan saiz had rendah,
manakala hujung not go
tidak boleh memasuki lubang kerana dibuat
dengan saiz had tinggi.
Biasanya hujung go dibuat lebih panjang
daripada hujung not go
untuk mengelakkan daripada cepat haus akibat
kekerapan geseran
dengan permukaan lubang.
 |
Rajah
2.6
(Teknologi
Woksyop I & II -Abd.Rami Abdullah)
SISTEM PADAN DAN HAD
_____________________________________________________________________
b. Tolok angkup / tolok snap
Aci-aci
dan komponen-komponen berbatang biasanya diperiksa
dengan tolok angkup. Tolok-tolok
jenis ini yang bersaiz kecil dikenali
sebagai tolok snap. Tolok ini ada
yang berjenis padu dan ada yang
andasnya boleh dilaraskan kepada go
dan not go. Penggunaan tolok ini
terhad kepada kerja-kerja
pengeluaran dimana bahan kerja yang
serupa dihasilkan dalam bilangan yang besar. Dalam kerja-kerja
kejuruteraan biasa dibengkel ,
aci-aci diperiksa dengan menggunakan
mikrometer.
 |
Rajah 2.7
(Teknologi Woksyop I & II -Abd.Rami Abdullah)
c. Tolok palam dan Tolok cincin benang skru
i. Tolok palam benang skru :
Benang dalam diperiksa dengan
menggunakan tolok palam benang
skru dengan kaedah go dan not go
seperti mana tolok palam selinder.
Bahagian go mestilah boleh
dipusingkan sehingga masuk keseluruhan
lubang benang dan bahagian not go
hanya boleh masuk ke dalam
lubang sehingga benang ketiga sahaja.
 |
Rajah
2.8
(Teknologi
Woksyop I & II -Abd.Rami Abdullah)
SISTEM PADAN DAN HAD
_______________________________________________________________
ii. Tolok cincin benang skru:
. Benang luar diperiksa dengan
menggunakan tolok cincin benang skru
dengan kaedah go dan not go seperti mana tolok cincin biasa. Bahagian go
mestilah boleh dipusingkan masuk keseluruhan tolok dan bahagian not go hanya
boleh masuk ke dalam pasak setakat benang ke tiga sahaja.
|
 |
Rajah
2.9
(Teknologi Woksyop I & II -Abd.Rami Abdullah)
d. Tolok
Cincin
Digunakan untuk menguji diameter luar silinder. Dibuat berpasangan,
untuk go
dibuat mengikut saiz had rendah dan satu lagi untuk not go
dibuat mengikut saiz had
tinggi silinder.
 |
Rajah
2.10
(Teknologi Woksyop I &
II -Abd.Rami Abdullah)
SISTEM PADAN DAN HAD
_____________________________________________________________________
e.
Tolok Palam Tirus dan Tolok
Cincin Tirus.
Tolok palam tirus dan
tolok cincin tirus dibuat dengan tirus khas atau
piawai dan digunakan untuk memeriksa saiz lubang
atau batang tirus
dengan ketetapan
penirusan. Kedua-dua tolok ini juga mempunyai
tanda go dan not go.
 |
 |
Rajah
2.11
(Teknologi Woksyop I & II -Abd.Rami Abdullah)
SISTEM PADAN DAN HAD
_____________________________________________________________________
|
 |
|||
AKTIVITI 2
Uji kefahaman anda.
Sila semak jawapan anda pada maklumbalas
dihalaman berikutnya.
1. Berpandukan
kepada gambarajah terangkan apakah yang dimaksudkan dengan perkara-perkara
berikut dan berikan contoh penggunaannya bagi setiap padan tersebut:
a.
padan telusan
b.
padan peralihan
c.
padan terganggu
2. Apakah kegunaan tolok had dalam
kejuruteraan.
3. Nyatakan lima (5) jenis tolok had yang
boleh didapati dalam
kejuruteraan.
4. Terangkan dengan ringkas fungsi dan cara kerja tolok
palam selinder.
5.
Apakah yang dimaksudkan dengan
istilah go dan
not go pada tolok
palam benang skru.
6. Lakarkan dan namakan jenis tolok yang
digunakan bagi menguji
bahagian dalam dan luar sebuah
selinder.
SISTEM PADAN DAN HAD |
|||
|
|||
MAKLUM
BALAS
KEPADA
AKTIVITI 2
Jawapan
1a) Padan Telusan
Berlaku
apabila kelegaan positif terjadi di antara had tinggi lubang dan had rendah
aci. Ini boleh didapati pada sesendal dan aci.
bolt benda
kerja
|
|
Padan telusan
SISTEM PADAN DAN HAD
1b) Padan peralihan
Berlaku apabila Had tinggi aci sama
dengan Had rendah lubang atau
sebaliknya. Padan ini apabila
dipasang adalah tidak longgar dan tidak
pula ketat. Ini boleh didapati pada
‘Bush’ dan Aci.
|
|
|
|
|
1c) Padan
terganggu
Berlaku apabila kelegaan
negatif terjadi di antara Had tinggi aci dan
Had rendah lubang. Ini
boleh didapati pada bebola dan aci.
|
|
|
|
SISTEM PADAN DAN HAD
2. Tolok had
digunakan untuk menguji ketepatan ukuran sesuatu bahan kerja dalam had yang
telah di tentukan.
3. a) tolok palam selinder
b)
tolok cincin
c)
tolok angkup/tolok snap
d)
tolok palam dan tolok cincin benang skru.
e)
tolok palam tirus dan tolok cincin tirus.
4. Fungsi dan cara kerja tolok palam
selinder.
Digunakan untuk menguji
atau memeriksa diameter dalam pada lubang
lurus. Kedua-dua hujung
tolok ditandakan go dan not go. Hujung go
boleh memasuki lubang
kerana dibuat dengan saiz had rendah,
manakala hujung not go
tidak boleh memasuki lubang kerana dibuat
dengan saiz had tinggi.
Biasanya hujung go dibuat lebih panjang
daripada hujung not go
untuk mengelakkan daripada cepat haus akibat
kekerapan geseran
dengan permukaan lubang.
5. Bahagian go mestilah boleh
dipusingkan sehingga masuk keseluruhan
lubang benang dan bahagian not go
hanya boleh masuk ke dalam
lubang sehingga benang ketiga sahaja.
SISTEM PADAN DAN HAD
6. Tolok Palam Selinder.
|
|
Tolok Cincin selinder.
|
SISTEM PADAN DAN HAD
_____________________________________________________________________
 |
|||
|
|||
PENILAIAN
KENDIRI
Sila cuba semua soalan dalam
penilaian kendiri ini dan semak jawapan
anda pada maklumbalas yang
disediakan. Jika ada sebarang masalah sila
berbincang dengan pensyarah anda.
Selamat mencoba !
1.
Dengan menggunakan lakaran rajah yang jelas, namakan
dan terangkan secara ringkas TIGA jenis sistem padan.
2.
Nyatakan EMPAT sebab mengapa sistem padan dan had
diperlukan.
3.
Nyatakan LIMA jenis toloh had dan terangkan dengan
ringkas berkenaan dengan tolok palam tirus dan tolok cincin tirus.
4.
Lukis gambarajah dan nyatakan fungsi setiap tolok
berikut :
i.
tolok palam selinder
ii.
tolok snap boleh laras
iii.
tolok palam benang skru
5. Ukuran-ukuran
berikut diberikan bagi satu aci dan lubang yang
berdiameter namaan (
saiz asas ) 25 mm. +
0.014
Lubang : 25
mm
+
0.010
+
0.007
Aci : 25 mm
-
0.003
Tentukan :
i.
had tinggi lubang
ii.
had rendah lubang
iii.
had tinggi aci
iv.
had rendah aci
v.
had terima lubang
vi.
had terima aci
vii.
kelegaan maksimum di antara lubang dan aci
viii.
kelegaan minimum di antara lubang dan aci
SISTEM PADAN DAN HAD
_____________________________________________________________________
|
 |
|||
MAKLUM
BALAS
KEPADA
PENILAIAN KENDIRI
Adakah anda telah mencuba dahulu ? Jika Ya sila semak jawapan anda.
1. a. Padan Telusan ( Kelegaan )
Ia
berlaku apabila kelegaan positif terjadi di antara had tinggi lubang dan had
rendah aci. Ia juga boleh dikatakan padan telusan berlaku apabila saiz aci
lebih kecil dari lubang. Ia digunakan apabila bahagian – bahagian yang dicantum
boleh bergerak dengan bebas dan senang. Ini boleh didapati pada sesendal dan
aci.
Bolt bendakerja
|
b.
Padan peralihan
Berlaku
apabila had tinggi aci sama dengan had rendah lubang atau sebaliknya. Padan ini
apabila dipasang adalah tidak longgar dan tidak pula ketat. Ini boleh didapati
pada bush dan aci.
 |
|
|
SISTEM PADAN DAN HAD
___________________________________________________________________
c.
Padan terganggu
Berlaku
apabila kelegaan negatif terjadi di antara had tinggi aci dan had rendah
lubang. Ini boleh didapati pada bebola dan aci.
|
|
|
2. a. Ia
boleh mengurangkan kos pengeluaran
b. Ia boleh melaraskan taraf kemahiran
kumpulan
c. mengizinkan kebolehan pertukaran alat
d.
Ia
mendapatkan darjah padan bahagian-bahagian yang
bercantum.
3. a. tolok
palam selinder
b. tolok
cincin
c. tolok
angkup/tolok snap
d. tolok
palam dan tolok cincin benang skru.
e. tolok
palam tirus dan tolok cincin tirus.
Tolok Palam Tirus dan Tolok
Cincin Tirus.
Tolok palam tirus dan
tolok cincin tirus dibuat dengan tirus khas atau
piawai dan digunakan untuk memeriksa saiz lubang
atau batang tirus
dengan ketetapan penirusan.
Kedua-dua tolok ini juga mempunyai
tanda go dan not go
SISTEM PADAN DAN HAD
__________________________________________________________________
4. i. Tolok
palam selinder
Digunakan untuk menguji
atau memeriksa diameter dalam pada lubang
lurus. Kedua-dua hujung
tolok ditandakan go dan not go. Hujung go
boleh memasuki lubang
kerana dibuat dengan saiz had rendah,
manakala hujung not go
tidak boleh memasuki lubang kerana dibuat
dengan saiz had tinggi.
Biasanya hujung go dibuat lebih panjang
daripada hujung not go
untuk mengelakkan daripada cepat haus akibat
kekerapan geseran
dengan permukaan lubang.
|
ii. Tolok angkup / tolok snap
Aci-aci dan komponen-komponen
berbatang biasanya diperiksa
dengan tolok angkup. Tolok-tolok
jenis ini yang bersaiz kecil dikenali
sebagai tolok snap. Tolok ini ada
yang berjenis padu dan ada yang
andasnya boleh dilaraskan kepada go
dan not go. Penggunaan tolok ini
terhad kepada kerja-kerja pengeluaran dimana bahan kerja yang
serupa dihasilkan dalam bilangan yang besar. Dalam kerja-kerja
kejuruteraan biasa dibengkel ,
aci-aci diperiksa dengan menggunakan
mikrometer.
|
SISTEM PADAN DAN HAD
__________________________________________________________________
iii.
Tolok palam benang skru
Benang dalam diperiksa dengan
menggunakan tolok palam benang
skru dengan kaedah go dan not go
seperti mana tolok palam selinder.
Bahagian go mestilah boleh dipusingkan sehingga masuk keseluruhan
lubang benang dan bahagian not go
hanya boleh masuk ke dalam
lubang sehingga benang ketiga sahaja.
|
5. i. Had tinggi lubang = 25.013
mm
ii. Had rendah lubang = 25.009 mm
iii. Had tinggi aci = 25.006
mm
iv. Had rendah aci = 24.998
mm
v. Had terima lubang = had
tinggi lubang – had rendah lubang
= 25.013 mm – 25.009 mm
= 0.004
mm
vi. Had terima aci = had
tinggi aci – had rendah aci
= 25.006 mm – 24.998 mm
= 0.008
mm
vii. Kelegaan maksimum di antara lubang dan
aci
= had tinggi lubang – had rendah aci
= 25.013 mm – 24.998 mm
= 0.015
mm
viii. Kelegaan minimum di antara lubang dan aci
=
had rendah lubang – had tinggi
aci
= 25.009 mm – 25.006 mm
= 0.003
mm
sy x fham, sy pnya soalan dia bagi saiz nominal lubang 26 mm, had terima 0.02mm tp had terima bwah dia x bg
ReplyDelete